2026
Start
Temat przewodni konferencji podejmuje problematykę funkcjonowania różnego typu ksiąg w różnych przestrzeniach życia religijnego w średniowieczu – od wspólnotowej liturgii po prywatną dewocję – jako medium przekazu treści biblijnych, dogmatycznych i homiletycznych, a także tekstów, formuł i norm, regulujących kult wspólnotowy oraz tych wypełniających praktykę prywatną, zarówno środowisk duchownych jak i świeckich. Łacińskie słowo "usus" rozumiemy tu bardzo szeroko - od bezpośredniego wykorzystania ksiąg w oficjalnej praktyce liturgicznej, przez ich użytkowanie w przestrzeni życia intelektualnego, po ich rolę - jako nośników modlitwy i obrazu - w sferze indywidualnego doświadczenia religijnego.
Oczekujemy referatów, opisujących szersze zjawiska w ramach średniowiecznej religijności, ale też studiów szczegółowych, skoncentrowanych na konkretnych przykładach tekstów, a przede wszystkim – podejmujących zagadnienie ich materialnych nośników. Chcemy spojrzeć na średniowieczny kodeks przez pryzmat jego twórców i użytkowników, funkcji pierwotnych (w tym długiego trwania w różnych kontekstach sakralnych) oraz wtórnych (w tym – w obiegu bibliotecznym i kolekcjonerskim), a także pod kątem cech materialnych oraz wartości artystycznych.
22-24 stycznia 2026
Komitet naukowy
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
Instytut Historii Sztuki i Dziedzictwa Kulturowego
Historyk sztuki, od czasu studiów związana z Wydziałem Sztuk Pięknych UMK. Prowadzi badania nad sztuką średniowieczną dawnego państwa zakonnego w Prusach (zwłaszcza rzeźba i malarstwem) w kontekście jej europejskich powiązań oraz nad funkcją sztuki w liturgii, kulcie i pobożności regionu pokrzyżackiego. Osobnym przedmiotem jej badań jest spuścizna rękopiśmienna – przede wszystkim kodeksy z terenów państwa zakonnego w Prusach.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu
Absolwentka historii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, stopień doktora uzyskała na podstawie rozprawy Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408–1448 (wydanej w 2003 r.). Od 2008 r. związana z Sekcją Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na historii Kościoła i duchowieństwa w średniowiecznej Polsce oraz kodykologii.
Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie
Pracownia Badań nad Dawną Książką
Profesor w Instytucie Historii Nauki PAN, kierownik Pracowni Badań nad Dawną Książką; zajmuje się kodykologią, paleografią i geografią w średniowieczu.
Instytut Badań Literackich PAN w Warszawie
Pracownia Literatury Średniowiecza
Historyk mediewista, prze wiele lat profesor w Instytucie Historii w Pracowni Dziejów Społeczeństwa i Kultury Epoki Przedindustrialnej (wcześniej Zakładu historii średniowiecznej) Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach; w latach 2008-2018 r.: profesor nzw. w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie w Zakładzie Badań Źródłoznawczych i Edytorstwa, obecnie pracownik Instytutu Badań Literackich PAN, w którym kieruje Pracownią Literatury Średniowiecza .
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
Dyplomowana konserwatorka dzieł sztuki, absolwentka UMK, związana z Katedrą Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry na Wydziale Sztuk Pięknych UMK. Specjalizuje się w konserwacji i restauracji zabytków na podłożu z papieru, pergaminu oraz skóry, w tym: malarstwa, rysunku, grafik oraz zabytkowych kodeksów i obiektów rzemiosła artystycznego. Przedmiotem jej zainteresowań badawczych i konserwatorskich jest dawny papier jako medium dziedzictwa kulturowego a także dzieła sztuki na podłożach papierowych z problematyczną warstwą medium szczególnie wrażliwą na czynniki zewnętrzne: gwasze, akwarele, pastele, rękopisy, mapy, miniatury i iluminacje itp.
Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie
Pracownia Wiedzy o Dawnej Książce
dr nauk o sztuce, adiunkt w Instytucie Historii Nauki PAN; historyk sztuki, kodykolog. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół średniowiecznych iluminowanych rękopisów łacińskich, zwłaszcza w aspekcie dekoracji filigranowej. Dotychczasowe publikacje związane są głównie z manuskryptami ze zbiorów Biblioteki Diecezjalnej w Pelplinie oraz ze skryptorium tamtejszych cystersów.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu
Dyrektorka Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, absolwentka polonistyki oraz informacji naukowej UMK. Ukończyła studia doktoranckie z zakresu bibliologii i informatologii, a w 2024 r. zdobyła dyplom z komunikacji w organizacji opartej na empatii na Uniwersytecie SWPS w Warszawie. Na UMK pełniła szereg funkcji, od kierowniczych po eksperckie, odpowiadając m.in. za reorganizację i modernizację Biblioteki Wydziału Humanistycznego.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu
Bibliotekarz i bibliofil, specjalista z zakresu książki dawnej, redaktor, starszy kustosz dyplomowany, w latach 2010-2024 dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Posiada bogate, blisko 30-letnie doświadczenie dydaktyczne, jest autorem licznych publikacji z zakresu bibliotekoznawstwa, bibliotekarstwa, księgoznawstwa, naukoznawstwa, biografistyki i bibliografii.
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
Katedra Architektury Wnętrz i Rzeźby
Zainteresowanie badawcze koncentruje na sztuce państwa zakonnego w Prusach, ze szczególnym uwzględnieniem średniowiecznej architektury i jej wystroju oraz rzeźby snycerskiej i malarstwa tablicowego, przede wszystkim w kontekście problemów zabytkoznawczych i konserwatorskich, a także kodeksami rękopiśmiennymi w aspekcie badań interdyscyplinarnych. Ważne miejsce w prowadzonych przez niego pracach badawczych (zwłaszcza z wykorzystaniem tzw. badań nieinwazyjnych – NIR, UV, XRF) zajmuje problematyka zabytkoznawcza sztuki średniowiecznej, z naciskiem na technikę wykonania, materiałoznawstwo, autentyczność i integralność zabytków.
Instytut Historii Nauki PAN
Historyk-mediewista, profesor Instytutu Historii Nauki PAN, kierownik projektu Manuscripta.pl i współpracownik projektu Repertorium chronicarum. Absolwent Instytutu Historycznego UW, doktoryzował i habilitował się w IHN PAN. Interesuje się zagadnieniami związanymi ze źródłoznawstwem, a zwłaszcza kodykologią, a także historią historiografii średniowiecznej oraz historii nauki.
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
SEKRETARZ KONFERENCJI
Absolwentka kierunku Ochrona Dóbr Kultury i doktorantka w zakresie nauk o sztuce na UMK. Pracuje w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie oraz jest wolontariuszką w Muzeum Okręgowym w Toruniu, członkini Koła Naukowego Historyków Sztuki Średniowiecza. Swoje prace dyplomowe poświęciła szeroko zakrojonym badaniom średniowiecznych rzeźb drewnianych z terenów dawnego państwa zakonnego w Prusach.
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
SEKRETARZ KONFERENCJI
Absolwentka Ochrony Dóbr Kultury. Swoje prace dyplomowe poświęciła badaniu francuskich ksiąg z XIII/XIV wieku ze zbiorów Biblioteki Diecezjalnej w Pelplinie. Jako laureatka III edycji konkursu Mobility for InternationAl CoopeRaTion: SMART 3 organizowanego przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu prowadziła badania w The British Library w Londynie. Bierze czynny udział w projektach naukowych: „Ratujemy pelplińską Biblię Gutenberga - interdyscyplinarny projekt badawczy, konserwatorski i upowszechniający” oraz „Inwentarz Sztuki Torunia”. Jest członkinią Koła Naukowego Historyków Sztuki Średniowiecza UMK, wolontariuszką w Muzeum Okręgowym w Toruniu i pracownikiem w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.
Uczestnicy
Program
Sponsorzy i patronaty
Reportaż
